کامل ترین آموزش کاشت نهال صنوبر + بهترین زمان کاشت

آموزش کاشت نهال صنوبر

کاشت نهال صنوبر به‌عنوان یکی از فعالیت‌های مهم در عرصه کشاورزی و جنگل‌داری، به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد این درخت، اهمیت ویژه‌ای دارد. صنوبر، با سرعت رشد بالا، چوب مقاوم، و کاربردهای گسترده در صنایع چوب و کاغذ، به‌عنوان گزینه‌ای مناسب برای پروژه‌های بازسازی جنگل، مدیریت منابع طبیعی و زراعت صنعتی شناخته می‌شود. در این مقاله، به بررسی مراحل و نکات کلیدی آموزش کاشت نهال صنوبر پرداخته خواهد شد. از جمله انتخاب مکان مناسب با توجه به نیازهای آب و هوایی و خاکی، آماده‌سازی صحیح خاک، و روش‌های کاشت بهینه. همچنین، مراقبت‌های بعد از کاشت، از جمله آبیاری، کنترل آفات و بیماری‌ها، و نظارت بر رشد نهال، به‌منظور دستیابی به نتایج مطلوب و بهره‌برداری مؤثر از درختان صنوبر بررسی خواهند شد. هدف این مقاله ارائه راهنمایی جامع و عملی به باغداران و علاقه‌مندان به کاشت صنوبر است تا بتوانند با استفاده از این اطلاعات، به موفقیت در پرورش و مدیریت این درخت ارزشمند دست یابند.

معرفی نهال صنوبر

نهال صنوبر، که به‌طور علمی با نام “Populus” شناخته می‌شود، به گروهی از درختان در خانواده‌ی «Salicaceae» تعلق دارد و به‌طور گسترده‌ای در بسیاری از نقاط جهان رشد می‌کند. این درختان به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد خود در صنایع مختلف و به‌عنوان درختان زینتی و جنگل‌کاری محبوب هستند.

  • ویژگی‌های ظاهری: نهال صنوبر معمولاً در مراحل اولیه رشد، ساقه‌های باریک و بلند با برگ‌های متناوب و دندانه‌دار دارد. برگ‌های این درختان به شکل مثلثی یا بیضی و به‌طور معمول سبز روشن هستند و در پاییز به رنگ‌های زرد یا زرد مایل به قهوه‌ای تغییر می‌کنند. این تغییر رنگ پاییزی به زیبایی منظره کمک می‌کند و از جذابیت‌های بصری این درختان به‌شمار می‌رود.
  • رشد و اندازه: صنوبرها به‌طور عمومی دارای رشد سریع هستند و در شرایط مناسب می‌توانند به ارتفاع‌های زیادی دست یابند. برخی از گونه‌های صنوبر می‌توانند تا 20 تا 30 متر یا حتی بیشتر رشد کنند. این درختان دارای سیستم ریشه‌ای گسترده و عمیق هستند که به‌طور مؤثر آب و مواد مغذی را از خاک جذب می‌کنند.
  • نوع خاک و نیازهای محیطی: صنوبرها به‌طور کلی قادر به رشد در انواع مختلف خاک‌ها هستند، اما خاک‌های با زهکشی خوب و رطوبت نسبی مناسب، بهترین شرایط را برای رشد آنها فراهم می‌کند. این درختان به‌ویژه در نواحی با آب و هوای معتدل و نیمه‌مرطوب به خوبی رشد می‌کنند و قادر به تحمل شرایط مختلف محیطی هستند، از جمله خاک‌های ضعیف و نواحی با تغییرات دما.
  • ویژگی‌های خاص: یکی از ویژگی‌های بارز صنوبرها، توانایی آنها در تولید ریشه‌های هوایی است که می‌تواند به تثبیت خاک و جلوگیری از فرسایش کمک کند. علاوه بر این، این درختان معمولاً دارای برگ‌های براق و روشن هستند که در کنار رشد سریع، آنها را به‌عنوان گزینه‌ای جذاب برای زینت‌بخشی به فضای سبز تبدیل می‌کند.

معرفی نهال صنوبر

نکات کاشت و نگهداری نهال صنوبر

موضوع توضیحات تخصصی
بهترین زمان کاشت بهار: اوایل تا اواسط بهار برای استفاده از دمای ملایم و رطوبت خاک.
پاییز: اواسط تا اواخر پاییز برای استقرار نهال پیش از زمستان.
نوع خاک مناسب – خاک‌های لومی یا شنی با زهکشی خوب.
– pH خاک: بین 6.0 تا 7.0.
آماده‌سازی خاک – شخم‌زنی تا عمق ۴۵ سانتی‌متر برای تهویه مناسب.
– افزودن کمپوست یا کود آلی برای بهبود کیفیت خاک.
عمق و عرض گودال کاشت – عمق: ۴۵ تا ۶۰ سانتی‌متر.
– عرض: دو برابر اندازه ریشه نهال.
نور مورد نیاز – حداقل ۶ ساعت نور مستقیم خورشید در روز.
آبیاری مناسب – پس از کاشت: آبیاری کامل برای تثبیت ریشه‌ها.
– در دوره رشد: آبیاری منظم هر هفته یک‌بار؛ در شرایط خشک و گرم، هر ۳ تا ۵ روز یک‌بار.
فاصله کاشت در باغ – فاصله بین نهال‌ها: ۲.۵ تا ۴ متر.
– فاصله بین ردیف‌ها: ۳ تا ۵ متر.
کودهای مناسب سال اول: کود نیتروژن‌دار برای تحریک رشد اولیه.
سال‌های بعد: کود متعادل (۱۰-۱۰-۱۰) برای تقویت رشد و تولید چوب بیشتر.
هرس و شکل‌دهی زمان هرس: اواخر زمستان یا اوایل بهار.
هدف: حذف شاخه‌های خشک، ضعیف و بیمار و بهبود تهویه و نفوذ نور به شاخه‌ها.
کنترل آفات و بیماری‌ها آفات شایع: شته‌ها، کرم برگ‌خوار، پروانه‌های برگ‌خوار.
بیماری‌ها: لکه قارچی، سفیدک پودری، پوسیدگی ریشه.
محافظت در برابر سرما – استفاده از مالچ برای حفاظت ریشه‌ها در برابر یخ‌زدگی.
– پوشاندن تنه نهال با مواد حفاظتی در مناطق با زمستان‌های سرد.
مالچ‌پاشی – نوع مالچ: برگ‌های خشک، کاه یا پوست درخت.
– ضخامت لایه: ۵ تا ۸ سانتی‌متر برای حفظ رطوبت خاک و جلوگیری از رشد علف‌های هرز.
زمان باردهی و بهره‌وری – صنوبرها به‌طور عمومی از سال پنجم یا ششم برای برداشت چوب آماده می‌شوند.
محافظت در برابر باد – استفاده از پایه‌های حمایتی برای نهال‌های جوان در مناطق بادخیز.
شرایط دمایی مناسب – دمای ایده‌آل: ۱۰ تا ۲۵ درجه سانتی‌گراد.
– مقاوم به سرما تا -۱۰ درجه سانتی‌گراد.
روش کاشت در گلدان – گلدانی با عمق حداقل ۶۰ سانتی‌متر و زهکشی مناسب.
– ترکیب خاک باغچه، پرلیت و کمپوست برای بستر کاشت.
کنترل علف‌های هرز – حذف منظم علف‌های هرز اطراف نهال به‌صورت دستی یا مکانیکی.
تهویه خاک – شخم سبک سالانه خاک برای بهبود تهویه و افزایش جذب آب و مواد مغذی.
نیازهای تغذیه‌ای ویژه – تأمین ریزمغذی‌ها مانند آهن، منگنز و روی برای افزایش رشد و تولید چوب باکیفیت.
کاربردها – استفاده در صنایع چوب، کاغذسازی، بازسازی جنگل‌ها و تثبیت خاک در پروژه‌های زیست‌محیطی.

به نقل از سایت  ecologytraining.co.uk   برای کاشت درخت صنوبر موارد زیر را رعایت کنید:

Consider factors like sunlight, soil type, and drainage when selecting a location for planting trees. Avoid planting near power lines, buildings, or other structures that may interfere with the tree’s growth or present a danger.

هنگام انتخاب مکان برای کاشت درختان، عواملی مانند نور خورشید، نوع خاک و زهکشی را در نظر بگیرید. از کاشت در نزدیکی خطوط برق، ساختمان‌ها یا سایر سازه‌هایی که ممکن است مانع رشد درخت شوند یا خطراتی ایجاد کنند، خودداری کنید.

بهترین فصل کاشت نهال صنوبر

کاشت نهال صنوبر مثل کاشت نهال بادام به‌طور مؤثر نیازمند انتخاب زمان کاشت صنوبر مناسب برای تضمین رشد سالم و بهینه گیاه است. بهترین فصل برای کاشت نهال صنوبر به چندین عامل بستگی دارد که شامل شرایط آب و هوایی و نیازهای خاص گیاه است.

  • بهار: بهار، که به‌طور معمول از اواخر مارس تا اوایل خرداد در نیمکره شمالی ادامه دارد، یکی از بهترین زمان‌ها برای کاشت نهال صنوبر است. در این فصل، دماهای ملایم و افزایش تدریجی نور روز به نهال‌های تازه کاشته شده کمک می‌کند تا به‌سرعت به محیط جدید سازگار شوند و رشد خود را آغاز کنند. خاک‌ها در بهار معمولاً مرطوب و آماده برای کاشت هستند، که باعث تسهیل در فرآیند ریشه‌دار شدن نهال‌ها می‌شود. همچنین، در بهار، گیاهان فرصت دارند تا قبل از شروع گرمای تابستان، ریشه‌های خود را به خوبی توسعه دهند و با شرایط گرم‌تر سازگار شوند.
  • پاییز: پاییز نیز زمان مناسبی برای کاشت نهال صنوبر است، به‌ویژه از اواسط شهریور تا اواخر آبان. در این فصل، دماها کاهش می‌یابند و رطوبت خاک افزایش می‌یابد، که شرایط ایده‌آلی برای کاشت و استقرار نهال‌ها فراهم می‌کند. کاشت در پاییز به نهال‌ها این فرصت را می‌دهد که در طول فصل سرد زمستان به خوبی مستقر شوند و در بهار بعدی با رشد قوی‌تری آغاز کنند. این روش به ویژه در مناطقی که تابستان‌های گرم و خشک دارند، مفید است زیرا نهال‌ها در پاییز از تنش‌های گرمای تابستان به دور هستند.
  • تابستان: کاشت نهال صنوبر در تابستان، به‌ویژه در مناطق با گرمای شدید و خشکی، می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. در این فصل، خاک‌ها ممکن است به‌سرعت خشک شوند و نهال‌های تازه کاشته شده ممکن است نیاز به آبیاری منظم و مراقبت‌های ویژه برای جلوگیری از خشکی و استرس حرارتی داشته باشند. اگرچه تابستان زمان ایده‌آلی برای کاشت نیست، در مناطقی که تابستان‌های معتدل‌تری دارند، ممکن است کاشت در این فصل به‌ویژه اگر با سیستم‌های آبیاری مناسب همراه باشد، موفقیت‌آمیز باشد.
  • زمستان: به‌طور کلی، زمستان فصل مناسبی برای کاشت نهال صنوبر نیست، زیرا خاک‌های یخ‌زده (Frozen soils) و دماهای پایین می‌توانند باعث اختلال در فرآیند کاشت و ریشه‌دار شدن نهال‌ها شوند. در مناطق با سرمای شدید، کاشت در زمستان می‌تواند منجر به آسیب به نهال‌ها و کاهش میزان موفقیت کاشت شود.

در نتیجه،بهترین صنوبر برای کاشت در بهار و پاییز بهترین فصل‌ها برای کاشت نهال صنوبر مثل نکته ای که در مقاله کاشت نهال فندق گفتیم، به‌شمار می‌روند، زیرا این فصول شرایط مناسب‌تری برای رشد و استقرار نهال‌ها فراهم می‌کنند. انتخاب زمان مناسب برای کاشت بر اساس شرایط خاص منطقه و آب و هوای محلی می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر موفقیت کاشت و رشد نهال‌ها داشته باشد.

بهترین فصل کاشت نهال صنوبر

روش کاشت نهال صنوبر

آموزش کاشت نهال صنوبر یک فرایند ساده اما نیازمند دقت و توجه به شرایط محیطی و نیازهای گیاه است. اولین قدم در کاشت نهال صنوبر انتخاب یک مکان مناسب است. این درخت نیاز به نور مستقیم خورشید دارد و باید در محلی کاشته شود که حداقل چند ساعت از روز در معرض نور قرار گیرد. خاک مناسب برای کاشت نهال صنوبر باید خوب زهکشی شود و دارای مواد مغذی کافی باشد. اگر خاک منطقه شما فقیر است، می‌توانید با افزودن کودهای ارگانیک یا کمپوست بهبود کیفیت آن را تضمین کنید.

پس از انتخاب مکان و آماده‌سازی خاک، گودالی به عمق و عرض مناسب برای کاشت نهال حفر کنید. عمق گودال باید به اندازه‌ای باشد که ریشه‌های نهال به راحتی در آن جای بگیرند و تنگی فضا باعث خمیدگی یا آسیب به ریشه‌ها نشود. معمولاً عمق گودال حدود دو برابر طول ریشه‌های نهال است. پس از قرار دادن نهال در گودال، مطمئن شوید که تنه آن به صورت عمودی قرار گرفته و سپس خاک را به آرامی در اطراف ریشه‌ها بریزید. مهم است که خاک به خوبی به ریشه‌ها بچسبد تا از خشک شدن آنها جلوگیری شود.

پس از کاشت، نهال را به خوبی آبیاری کنید. اولین آبیاری باید به قدری باشد که خاک اطراف ریشه‌ها به طور کامل مرطوب شود. همچنین، توصیه می‌شود که یک لایه مالچ در اطراف تنه نهال قرار دهید تا رطوبت خاک حفظ شده و از رشد علف‌های هرز جلوگیری شود. در نهایت، اگر در منطقه‌ای با بادهای شدید زندگی می‌کنید، ممکن است نیاز باشد که نهال را با استفاده از پایه‌های حمایتی محکم کنید تا از آسیب دیدن آن در برابر بادهای قوی جلوگیری شود.

در هفته‌ها و ماه‌های اولیه پس از کاشت، نظارت دقیق بر نهال ضروری است. آبیاری منظم، به ویژه در دوران خشک‌سالی، و تغذیه مناسب با کودهای نیتروژن‌دار می‌تواند به رشد بهتر نهال صنوبر کمک کند. با گذشت زمان، صنوبر به یکی از درختان مستحکم و زیبا تبدیل خواهد شد که می‌تواند برای سال‌ها زیبایی و سایه به محیط اطراف خود بیاورد.

روش کاشت نهال صنوبر

نکات مهم مراقبت از نهال صنوبر

مراقبت از نهال صنوبر پس از کاشت مثل کاشت نهال سیب، یکی از مهم‌ترین مراحل آموزش کاشت نهال صنوبر برای تضمین رشد سالم و قوی این درخت است. اولین نکته مهم در مراقبت از نهال صنوبر، آبیاری منظم آن است. صنوبر به ویژه در سال‌های اولیه رشد، به آب کافی نیاز دارد. بنابراین، باید مطمئن شوید که خاک اطراف نهال همیشه مرطوب باشد، اما نباید اجازه دهید که خاک بیش از حد خیس و غرقاب شود. معمولاً توصیه می‌شود که آبیاری را در فواصل منظم، مثلاً هر هفته یک‌بار، انجام دهید و در فصل‌های خشک و گرم، این فاصله را کاهش دهید.

یکی دیگر از نکات مهم در مراقبت از نهال صنوبر، محافظت از آن در برابر علف‌های هرز است. علف‌های هرز می‌توانند با نهال برای جذب آب و مواد مغذی رقابت کنند، بنابراین باید به طور منظم علف‌های اطراف نهال را حذف کنید. استفاده از مالچ در اطراف تنه نهال می‌تواند به کاهش رشد علف‌های هرز و حفظ رطوبت خاک کمک کند.

کوددهی منظم نیز از عوامل مهم در رشد بهتر نهال صنوبر است. نهال صنوبر به نیتروژن و دیگر عناصر غذایی نیاز دارد تا بتواند به سرعت رشد کند. بنابراین، استفاده از کودهای حاوی نیتروژن در بهار و اوایل تابستان می‌تواند به تقویت نهال و افزایش سرعت رشد آن کمک کند. البته باید مراقب باشید که کوددهی بیش از حد انجام نشود، زیرا ممکن است به ریشه‌ها آسیب برساند.

مراقبت‌های فیزیکی از نهال، مانند حفاظت از آن در برابر بادهای شدید یا حیوانات، نیز ضروری است. در مناطقی که بادهای شدید می‌وزد، می‌توانید از پایه‌های حمایتی برای نگهداری نهال استفاده کنید. همچنین، اگر احتمال آسیب‌دیدگی نهال توسط حیوانات وجود دارد، نصب حفاظ در اطراف نهال می‌تواند کمک‌کننده باشد.

در نهایت، بررسی منظم نهال برای شناسایی زودهنگام بیماری‌ها و آفات نیز بخشی از مراقبت‌های لازم است. اگر نشانه‌هایی از بیماری یا حمله آفات مشاهده کردید، باید به سرعت اقدام به درمان کنید تا از گسترش مشکل و آسیب به نهال جلوگیری شود. با توجه دقیق به این موارد، نهال صنوبر شما به خوبی رشد کرده و به یک درخت سالم و مقاوم تبدیل خواهد شد.

نکات مهم مراقبت از نهال صنوبر

جمع بندی

کاشت نهال صنوبر مثل کاشت نهال زغال اخته، به‌عنوان یک فعالیت کشاورزی مهم، نیازمند توجه به اصول و نکات خاصی برای تضمین رشد بهینه و بهره‌برداری موفقیت‌آمیز است. انتخاب زمان مناسب برای کاشت، که به‌طور معمول بهار و پاییز هستند، به‌دلیل شرایط ایده‌آل آب و هوایی و خاکی، اهمیت زیادی دارد. در بهار، دماهای ملایم و خاک‌های مرطوب به ریشه‌دار شدن سریع نهال‌ها کمک می‌کند، در حالی که پاییز با کاهش دما و افزایش رطوبت خاک، فرصتی مناسب برای استقرار نهال‌ها قبل از فصل سرد فراهم می‌آورد. آماده‌سازی صحیح خاک، شامل اطمینان از زهکشی مناسب و غنی بودن خاک از مواد مغذی، همچنین انتخاب نهال‌های سالم و مقاوم، پایه‌گذار موفقیت در کاشت است. در طول مراحل کاشت، رعایت عمق و فاصله مناسب برای کاشت و مراقبت‌های پس از آن، از جمله آبیاری منظم، مالچ‌پاشی، و کنترل آفات و بیماری‌ها، به حفظ سلامت و رشد بهینه نهال‌ها کمک خواهد کرد. با توجه به نیازهای خاص درختان صنوبر و شرایط محیطی، توجه به این نکات می‌تواند به بهبود عملکرد گیاه و افزایش بهره‌وری از این درختان ارزشمند کمک کند. از آنجایی که صنوبرها به‌دلیل رشد سریع و کاربردهای متعدد خود، گزینه‌ای جذاب برای پروژه‌های جنگل‌کاری و کشاورزی هستند، رعایت این اصول و نکات کلیدی می‌تواند به تحقق اهداف زراعی و اقتصادی شما در این زمینه کمک کند.

کامل ترین آموزش کاشت نهال صنوبر + بهترین زمان کاشت

سوالات متداول درباره آموزش کاشت نهال صنوبر

  1. چه نوع خاکی برای کاشت نهال صنوبر مناسب است؟

برای کاشت نهال صنوبر، خاک‌های با زهکشی خوب و بافت لومی یا شنی مناسب‌تر هستند. خاک‌های سنگین و رسی که باعث تجمع آب می‌شوند، می‌توانند مشکلاتی مانند پوسیدگی ریشه‌ها را به‌وجود آورند. pH خاک باید در محدوده 6 تا 7 باشد تا مواد مغذی به‌خوبی در دسترس گیاه قرار گیرد.

  1. چگونه باید نهال صنوبر را بعد از کاشت مراقبت کرد؟

بعد از کاشت نهال صنوبر، مراقبت‌های منظم شامل آبیاری منظم، مالچ‌پاشی و نظارت بر سلامت نهال ضروری است. آبیاری باید به‌گونه‌ای انجام شود که خاک همیشه مرطوب باقی بماند، اما از ایجاد وضعیت اشباع جلوگیری شود. مالچ‌پاشی به حفظ رطوبت خاک و جلوگیری از رشد علف‌های هرز کمک می‌کند. همچنین، کنترل منظم آفات و بیماری‌ها و اعمال کودهای متعادل به سلامت و رشد بهینه نهال کمک خواهد کرد.

  1. بهترین زمان برای کاشت نهال صنوبر چه زمانی است؟

بهترین زمان کاشت نهال صنوبر، به‌طور کلی بهار و پاییز است. در بهار، دماهای ملایم و رطوبت مناسب خاک شرایط ایده‌آلی برای رشد سریع و سازگاری نهال‌ها فراهم می‌کند. در پاییز، کاهش دما و افزایش رطوبت خاک به نهال‌ها کمک می‌کند تا قبل از شروع سرمای زمستان به‌خوبی مستقر شوند و در بهار بعدی با رشد قوی‌تری آغاز کنند.

دیدگاه ها:

  1. ویدا محمدی گفت:

    من یه زمین نسبتا بزرگی دارم و میخوام یه قسمت ازش رو به کاشت صنوبر اختصاص بدم. اما چند تا سوال برام پیش اومده. بهترین زمان برای کاشت صنوبر چه موقع از ساله؟ چه نوع صنوبری برای منطقه ما که آب و هوای معتدل داره مناسب تره؟ آیا فاصله کاشت بین نهال‌ها اهمیت داره و اگه داره چه فاصله‌ای مناسب‌تره؟ و اینکه بعد از کاشت چه مراقبت‌هایی باید از نهال‌ها انجام بشه؟

  2. رضا محمدیان گفت:

    سلام وقتتون بخیر باشه
    من میخوام صنوبر رو به عنوان بادشکن بکارم. چه نوع صنوبری برای این منظور مناسب تره؟ چه فاصله‌ای باید بین درخت‌ها برای ایجاد بادشکن مناسب باشه؟ و اینکه آیا صنوبر به آبیاری زیادی نیاز داره؟”

  3. آرمان رضایی گفت:

    سلام دوستان. من علاقه زیادی به کاشت نهال صنوبر دارم ولی نمی‌دونم که آیا تو مناطقی با تابستون‌های خیلی گرم هم می‌شه این نهال رو با موفقیت کاشت؟ اگر کسی تجربه‌ای داره، خوشحال می‌شم که بهم بگه چطور مراقبت کنم تا خشک نشه.

  4. مهسا قنبری گفت:

    ممنون از مقاله‌تون. من می‌خوام چند تا نهال صنوبر بکارم ولی نمی‌دونم چه نوع خاک و کودی بهتره. آیا این مقاله به نوع خاک و کود مناسب برای نهال صنوبر اشاره کرده؟ هر کسی که اطلاعات داره لطفا راهنمایی کنه چون اولین باره دارم این کارو انجام می‌دم.

  5. محمد قاسمی گفت:

    سلام و خسته نباشید. من به تازگی چند نهال صنوبر کاشتم و شنیدم که این درخت‌ها به آبیاری زیاد حساس نیستند، اما نمی‌دونم که چه مقدار آبیاری برای نهال‌های جوان مناسبه. همچنین، آیا لازمه که از کود خاصی برای رشد سریع‌تر و سالم‌ترشون استفاده کنم؟ خیلی ممنون می‌شم اگه در این مورد توضیح بدید.

  6. الهام نوری گفت:

    سلام وقت بخیر. من شنیدم که نهال صنوبر برای رشد بهتر نیاز به خاک سبک و زهکشی مناسب داره. می‌خواستم بدونم چه ترکیبی از خاک برای کاشت این درخت پیشنهاد می‌کنید؟ همچنین، آیا برای کاشت در مناطق سردسیر، نیاز به پوشش خاصی در فصل زمستان هست؟ مقاله خیلی خوبی بود، ممنون از اطلاعات کاملتون.

  7. علی شریفی گفت:

    سلام. من قصد دارم صنوبر رو در گلدون بکارم چون فضای کافی برای باغچه ندارم. آیا این کار ممکنه؟ اگر بله، چه سایزی از گلدون رو پیشنهاد می‌کنید و چطور می‌تونم از این درخت در برابر گرما یا سرما محافظت کنم؟ مقاله‌تون خیلی مفید بود، ممنون می‌شم اگر به این سوالات پاسخ بدید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *