همه چیز درباره آموزش کاشت نهال زیتون [گام به گام]

کاشت و نگهداری نهال‌های زیتون، از دیرباز تاکنون یکی از مهمترین فعالیت‌های کشاورزی در مناطقی با آب و هوای معتدل و گرم بوده است. زیتون به‌عنوان یکی از درختان مقاوم و با ارزش، علاوه بر تولید میوه، ارزش‌های غذایی و اقتصادی بالایی دارد و از این‌رو توجه کشاورزان به کاشت و پرورش آن به شدت افزایش یافته است. اما برای کسب محصول با کیفیت و مقاومت در برابر بیماری‌ها و شرایط آب و هوایی، نیاز است که فرآیند کاشت نهال زیتون به‌صورت صحیح و با رعایت اصول علمی انجام شود. در این مقاله، به بررسی آموزش کاشت نهال زیتون و مراحل کاشت و نگهداری آن ها، از انتخاب نهال مناسب تا مراحل آبیاری، کوددهی، هرس و مقابله با بیماری‌ها و آفات و کاشت هسته زیتون تلخ خواهیم پرداخت. هدف این مقاله، ارائه‌ی راهنمایی جامع و عملی برای کشاورزان و علاقمندان به کاشت و پرورش نهال‌های زیتون است تا بتوانند با موفقیت در این زمینه فعالیت کنند و محصولات با کیفیت و با ارزشی تولید نمایند.

درباره درخت زیتون

کاشت و پرورش درخت زیتون دارای یک تاریخ عمیق و پر از راز و رمز است. از دیرباز تاکنون، این درخت به عنوان یکی از simbols صلح و دوستی در ادیان و فرهنگ‌های مختلف شناخته شده است. با این حال، منشأ کاشت و استفاده از زیتون هنوز هم یک معما است. بسیاری از تاریخ‌شناسان این موضوع را به هزاران سال پیش بازمی‌گردانند، زیرا درخت زیتون در نواحی مختلف جهان به ویژه در کشورهای مدیترانه‌ای، شمال آفریقا و برخی مناطق آسیای شرقی کشت می‌شود.

استناد به کتب مقدس اکثر ادیان نیز به اهمیت زیتون در فرهنگ‌های مختلف اشاره دارد. امروزه، کشورهای مدیترانه‌ای، شمال آفریقا و برخی مناطق آسیای شرقی جایگاه ممتازی در تولید این محصول را به‌دست آورده‌اند. با این‌حال، تولید ایران، هنوز به اندازه کافی برای جایگاه مناسب در این فهرست شناخته نمی‌شود.

درخت زیتون، عضوی از خانواده زیتونیان، ارتفاعی معمولاً بین ۱۰ تا ۱۵ متر دارد. این درخت همواره سبز بوده و به دلیل توانایی باززایی پس از بریده شدن، اغلب به عنوان درختی نامیرا شناخته می‌شود؛ به این معنا که حتی پس از قطع شدن، دوباره رشد می‌کند و بعد از چند سال میوه می‌دهد. به همین دلیل، کاشت درخت زیتون به عنوان یک سرمایه‌گذاری پرسود برای آینده‌ی چند نسل در نظر گرفته می‌شود.

درخت زیتون به نور خورشید علاقه‌مند بوده و به نور مناسب نیاز دارد. همچنین، در زمان کاشت و پرورش آن، نقشه‌ی زمین، آماده‌سازی زمین، شخم‌زدن مناسب و مراقبت از خاک و دیگر جنبه‌ها نیز باید مورد توجه قرار گیرد تا به نتایج مطلوب دست یابیم.

مراحل کاشت و نگهداری نهال زیتون

مرحله/موضوع	جزئیات تخصصی	نکات کلیدی
انتخاب مکان مناسب	انتخاب زمینی با نور فراوان، خاک زهکشی‌شده و pH بین 6.8 تا 7.5	مناطق با آب و هوای مدیترانه‌ای و زمستان‌های معتدل بهترین گزینه هستند.
آماده‌سازی زمین	شخم‌زدن خاک تا عمق 40-60 سانتی‌متر و افزودن کود دامی یا کمپوست	زهکشی مناسب و حذف علف‌های هرز ضروری است.
انتخاب نهال مناسب	استفاده از نهال‌های 2-3 ساله با ریشه‌های سالم و شاداب	نهال باید از تولیدکنندگان معتبر تهیه شود و فاقد بیماری یا آفت باشد.
زمان کاشت	مناطق گرم و خشک: زمستان؛ مناطق با زمستان‌های معتدل: پاییز یا اواخر زمستان	از کاشت در فصول بارانی یا زمان یخبندان خودداری کنید.
فاصله کاشت	فاصله بین درختان: 4-7 متر؛ فاصله بین ردیف‌ها: 5 متر	تراکم در هر هکتار بین 200 تا 400 نهال متغیر است.
نوع خاک	خاک ترکیبی از شن، لای و رس؛ با زهکشی مناسب	خاک نباید باتلاقی یا بیش از حد سنگلاخی باشد.
آبیاری	مناطق با بارش سالیانه زیر 500 میلی‌متر نیاز به آبیاری دارند؛ هر هکتار به حدود 4000 متر مکعب آب نیاز دارد.	از روش آبیاری قطره‌ای برای صرفه‌جویی در آب استفاده کنید.
کوددهی	کودهای حاوی نیتروژن (بهمن و اسفند) و کودهای حاوی فسفر و پتاسیم (تیر و مرداد)	کوددهی در فاصله‌ای از تنه درخت انجام شود تا از آسیب به ریشه جلوگیری شود.
هرس کردن	هرس تنظیمی برای شکل‌دهی؛ هرس تخلیه برای حذف شاخه‌های اضافی؛ هرس تقویتی برای تمرکز انرژی در شاخه‌های قوی	هرس باید در زمان مناسب و با ابزار تیز انجام شود.
مدیریت آفات و بیماری‌ها	استفاده از سموم شیمیایی برای مگس میوه، بید زیتون و شپشک سیاه؛ کنترل بیماری لکه‌طاووسی و آنتراکتوز با قارچ‌کش‌های مناسب	رصد منظم درختان و حذف شاخه‌های آلوده ضروری است.
روش‌های تکثیر	قلمه‌زدن: استفاده از شاخه‌های جوان و پرورش آن در خاک مرطوب؛ پیوند زدن: اتصال نهال‌های بذری به درخت اصلی؛ خواباندن شاخه‌ها: دفن شاخه‌ها برای ریشه‌زنی	استفاده از هورمون ریشه‌زایی می‌تواند به موفقیت قلمه‌زنی کمک کند.
کاشت در باغچه/آپارتمان	استفاده از گلدان‌های بزرگ با خاک معمولی و زهکشی مناسب؛ تأمین نور کافی	در صورت نیاز به کوددهی، از کودهای آلی با دوز کم استفاده کنید.
مراقبت‌های فصلی	تغذیه و آبیاری منظم در بهار؛ هرس و مدیریت آفات در تابستان؛ آماده‌سازی برای زمستان	استفاده از پوشش‌های مناسب برای جلوگیری از سرمازدگی در مناطق سردسیر توصیه می‌شود.

 

به نقل از سایت  bosch-diy.com    برای کاشت درخت زیتون موارد زیر را باید رعایت کنید:

Patience is one of the most important aspects when caring for an olive tree. Germination can take four to 12 weeks. You should also wait about four months before the first fertilisation. Be sure to exercise restraint, especially at the outset.
Only after your tree is two years old can you add some liquid organic fertiliser to the water during the summer months. Every two weeks is entirely sufficient.

صبوری یکی از مهم‌ترین جنبه‌ها در مراقبت از درخت زیتون است. جوانه‌زنی ممکن است بین چهار تا دوازده هفته طول بکشد. همچنین باید حدود چهار ماه صبر کنید تا اولین بار درخت را کوددهی کنید. به‌ویژه در ابتدای کار، حتماً خویشتن‌داری داشته باشید.
فقط زمانی که درخت شما دو ساله شد، می‌توانید در ماه‌های تابستان مقداری کود مایع ارگانیک به آب اضافه کنید. این کار هر دو هفته یک‌بار کاملاً کافی است.

چگونه باید نهال زیتون بکاریم؟

روش کاشت درخت زیتون باید با توجه به آب و هوای منطقه مورد نظر باشد. هر منطقه‌ای که دارای آب و هوای مدیترانه‌ای یا شبه‌مدیترانه‌ای است، برای کاشت زیتون مناسب است. این مناطق باید زمستان‌های معتدل و تابستان‌های گرم، خشک و طولانی داشته باشند. در فصل زمستان، رشد زیتون کاهش می‌یابد و درختان جوان می‌توانند دمای منفی تا 9 درجه را تحمل کنند، در حالی که درختان بالغ می‌توانند تا دمای منفی 12 درجه را تحمل نمایند. اما دمای کمتر از این مقادیر می‌تواند به درخت آسیب برساند. همچنین، باید توجه داشت که رطوبت زیاد برای سلامتی این درخت مفید نیست.

فاصله مناسب برای کاشت نهال زیتون

برای کاشت نهال زیتون، مثل نکته ای که در مقاله آموزش کاشت نهال بلوبری هم گفتیم، ابتدا باید توجه داشت که نهال‌ها حداقل باید سه سال عمر داشته باشند و پیش از کاشت در محل اصلی، در جای دیگری کاشته و آماده شوند. سپس، نهال‌ها به محل کاشت اصلی منتقل می‌شوند و در چاله‌ای با عمق حدود 80 سانتی‌متر کاشته می‌شوند. فاصله بین هر درخت باید بین 4 تا 7 متر باشد و هر ردیف کاشت باید حداقل 5 متر فاصله با ردیف دیگر داشته باشد. با این روش، می‌توان حدود 200 تا 400 نهال زیتون را در هر هکتار کاشت کرد.

چه فصلی برای کاشت زیتون مناسب است؟

فصل مناسب برای کاشت درخت زیتون، بسته به شرایط آب و هوایی منطقه مختلف متفاوت است. در واقع، انتخاب فصل مناسب برای کاشت زیتون از تحلیل دقیق آب و هوای منطقه و شرایط جغرافیایی آن وابسته است. اگر منطقه‌ای که در آن قصد کاشت زیتون دارید، زمستان‌های معتدلی داشته و بارندگی بهاره آن کم باشد، می‌توانید نهال‌ها را در فصل پاییز و یا اواخر زمستان بکار ببرید. اما اگر منطقه دارای آب و هوای گرم و خشک باشد، بهترین زمان برای کاشت زیتون، زمستان است، زیرا در این فصل شرایط مناسبی برای رشد و ریشه‌زنی نهال‌ها فراهم می‌شود.

کاشت نهال زیتون در باغچه

از ویژگی‌های مثبت درخت زیتون این است که می‌توان آن را به راحتی در باغچه یا حتی آپارتمان کاشت. شرط اساسی برای کاشت زیتون در خانه، تأمین نور کافی برای درخت است. برای کاشت، استفاده از خاک معمولی کاملا کفایت می‌کند؛ البته فراموش نکنید که به زهکشی مناسب نیز توجه کنید. بعد از گذشت حدود یک سال که درخت به رشد افتاده است، می‌توان کوددهی را آغاز کرد. در کل، پرورش زیتون در باغچه یا آپارتمان، بسیار آسان و قابل انجام است.

برای کاشت نهال زیتون از چه نوع خاکی بهره ببریم؟

به اعتقاد متخصصان، درخت زیتون با انواع مختلفی از خاک‌ها سازگاری دارد، اما برای کسب بهترین محصول از آن، بهتر است خاک ایده‌آل را برای کاشت آماده کنید. بهترین خاک برای کاشت نهال زیتون، خاکی است که ترکیبی از شن، لای، و رس داشته باشد. همچنین، خاک تازه بوده و دارای زهکشی مناسب باشد، و PH آن بین 6.8 تا 7.5 باشد. حتی اگر خاک آهکی یا سنگلاخ باشد، باز هم کاشت درخت زیتون امکان‌پذیر است، اما نباید انتظار باردهی مطلوب و طول عمر زیادی را از درخت در خاک نامرغوب داشت.

آبیاری درخت زیتون

درخت زیتون مثل نکته ای که در مقاله آموزش کاشت نهال گیلاس گفتیم، به خوبی در برابر کم آبی مقاومت نشان می‌دهد و به راحتی می‌توان آن را به صورت دیم پرورش داد. اگر بارندگی منطقه‌ای که در آن کاشته می‌شود، بیشتر از 700 میلی‌متر در سال باشد، نیازی به آبیاری اضافی نخواهد بود. اما اگر این میزان به کمتر از 500 میلی‌متر کاهش یابد، آبیاری ضروری خواهد بود. در مناطقی که بارش کمتر از این مقدار است، آبیاری درخت زیتون لازم و ضروری است. بر اساس نظر متخصصان کشاورزی، پس از کاشت درخت زیتون در چنین مناطقی، هر هکتار نیازمند حدود 4000 متر مکعب آب برای آبیاری است.

نهال زیتون را چگونه کوددهی کنیم؟

چگونگی کوددهی پس از کاشت نهال زیتون و در دوره رشد آن، از اهمیت بسیاری برخوردار است و می‌تواند تأثیر مثبتی بر رشد و توسعه درخت داشته باشد. در واقع، اگر خاک دچار کمبود عناصر غذایی باشد، کوددهی از اهمیت بیشتری برخوردار خواهد بود. اگر درخت در دوره رشد قرار داشته باشد، استفاده از کودهای حاوی نیتروژن بسیار مفید است. بهترین زمان برای استفاده از این کودها، در ماه‌های بهمن و اسفند می‌باشد.

علاوه بر کودهای حاوی نیتروژن (Nitrogen)، استفاده از کودهای حاوی فسفر و پتاسیم نیز توصیه می‌شود. این کودها علاوه بر افزایش قدرت خاک، به تقویت ریشه و افزایش مقاومت در برابر بیماری‌ها کمک می‌کنند. مهم است که توجه داشته باشیم کوددهی باید به فاصله‌ای از تنه درخت انجام شود تا خود درخت به آسیب نیوفتد. بهترین زمان برای انجام کوددهی با این کودها، از اواخر تیر تا اواخر مرداد است.

قلمه زدن نهال زیتون چگونه است؟

روش‌های مختلفی برای تکثیر درخت زیتون وجود دارد که بعد از کاشت نهال و رشد آن، باغداران ممکن است به دنبال افزایش تعداد درختان خود باشند. این روش‌ها شامل قلمه‌زدن، کاشت با پیوند، استفاده از پاجوش‌ها و همچنین خواباندن شاخه‌ها می‌شود.

یکی از روش‌های معمول برای تکثیر زیتون، قلمه‌زدن است. در این روش، شاخه‌ای جوان و پربار انتخاب شده و حدود ۳۰ سانتیمتر از آن بریده می‌شود. سپس این قسمت را در خاک مناسب فرو می‌گذارند و با اضافه کردن هورمون ریشه‌زایی، آن را در حالت مرطوب نگه می‌دارند تا ریشه بزند.

روش دیگری که برای تکثیر زیتون مورد استفاده قرار می‌گیرد، کاشت با پیوند است. در این روش، از نهال‌های بذری استفاده می‌شود که پس از رشد کافی، با روش پیوند زدن، به درخت اصلی متصل می‌شوند.

پاجوش‌زدن نیز یکی دیگر از روش‌های استفاده شده برای تکثیر زیتون است. در این روش، پاجوش‌هایی که اطراف ریشه درخت زیتون رشد می‌کنند، جدا شده و در زمین دیگری کاشته می‌شوند تا به ریشه بزنند و درخت جدیدی را تشکیل دهند.

سرانجام، روش خواباندن شاخه‌ها برای تکثیر زیتون نیز وجود دارد. در این روش، شاخه بدون قطع شدن از درخت، روی زمین خوابانده می‌شود و با پوشاندن با خاک، منتظر می‌مانند تا ریشه بزند. سپس می‌توان شاخه را از درخت جدا کرد و در زمین دیگر کاشت.

آفات مربوط به نهال زیتون

بیماری‌ها و آفاتی که ممکن است پس از کاشت درخت زیتون ظاهر شوند، می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• مگس میوه: این آفت به میوه‌های درخت زیتون حمله می‌کند و می‌تواند آن‌ها را تخریب کند. برای مقابله با این آفت، می‌توان از روش‌های فیزیکی مانند پاک‌سازی محیط و یا استفاده از سموم مناسب استفاده کرد.
• بید زیتون: این آفت از جمله پرخطرترین آفت‌های درخت زیتون است که در سه نسل سالانه ظاهر می‌شود. برای مبارزه با این آفت، استفاده از سموم شیمیایی مناسب ضروری است.
• شپشک سیاه: این آفت با گرم شدن هوا و افزایش دما به وفور دیده می‌شود. برای مقابله با آن، می‌توان با هرس به موقع و کوددهی مناسب، اقدام به ریشه‌کن کردن آن نمود.
• پروانه جوانه‌خوار: این حشره به زمان جوانه‌زنی درخت زیتون حمله می‌کند و می‌تواند جوانه‌ها را تخریب کرده و به باغداران آسیب بزند.
• بیماری لکه‌طاووسی: این بیماری یک نوع قارچ است که به بخش‌های سبز درخت زیتون حمله می‌کند و با افزایش رطوبت و سرما، تقویت می‌شود.
• بیماری آنتراکتوز: این بیماری باعث زرد شدن و سوختگی برگ‌های درخت زیتون می‌شود و می‌تواند میوه را نیز تخریب کند. در صورت مشاهده حتی کمترین علائم این بیماری، باید به درمان آن پرداخت.

هرس کردن نهال زیتون

برای آموزش کاشت نهال زیتون باید بدانید چند نوع هرس و روش‌های مختلف آن برای درخت زیتون وجود دارد که می‌توان به شرح زیر اشاره کرد:

• هرس تنظیمی: این نوع هرس، به منظور بهبود رشد و تنظیم شکل درخت استفاده می‌شود. در این روش، شاخه‌هایی که به نظر بیش از اندازه ضعیف یا پرت قدیمی شده‌اند، برش داده می‌شوند تا باردهی بهتری برای درخت ایجاد شود.
• هرس تخلیه: این نوع هرس، به منظور حذف شاخه‌ها و شاخه‌چه‌هایی که به درخت انرژی اضافی می‌گیرند و باردهی را کاهش می‌دهند، انجام می‌شود. این شاخه‌ها معمولاً در جهت‌هایی که از میان درخت خارج می‌شوند، قرار دارند.
• هرس تقویتی: در این نوع هرس، شاخه‌هایی که به درخت انرژی اضافی می‌دهند و به توسعه ریشه‌ها کمک می‌کنند، حذف نمی‌شوند. به جای آن، شاخه‌های ضعیف و کم اهمیت حذف می‌شوند تا منابع و انرژی بیشتری برای شاخه‌های با کیفیت تر در دسترس باشد.

هرس درخت زیتون باید با دقت و طبق استانداردهای کشاورزی انجام شود تا اثر مثبت بر روی رشد و باردهی درخت داشته باشد. همچنین، هرس باید در زمان مناسب و با استفاده از ابزارهای مناسب انجام شود تا بهترین نتیجه را به ارمغان آورد.

برای رشد بهتر درخت زیتون چه باید کرد؟

برای رشد بهتر درخت زیتون مثل نکته مقاله آموزش کاشت نهال توت، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• انتخاب مکان مناسب: مکانی را برای کاشت درخت انتخاب کنید که دارای نور کافی، خاک مناسب و دسترسی به آب باشد.
• آبیاری منظم: به ویژه در فصل‌های خشک، اطمینان حاصل کنید که درخت‌ها به اندازه کافی آب می‌گیرند. آبیاری منظم و متناسب با نیازهای آبی درختان زیتون بسیار اهمیت دارد.
• کوددهی: استفاده از کودهای مخصوصی که حاوی عناصر غذایی مورد نیاز برای رشد درخت زیتون می‌باشند، به رشد بهتر و سلامتی درختان کمک می‌کند.
• هرس و تنظیم: به طور دوره‌ای، شاخه‌ها و شاخه‌چه‌های ضعیف، خشک یا مریض را بریده و درخت را از توده‌های بی‌ارزش پاک کنید تا به رشد بهتر و تنظیمی مناسب دست یابید.
• مدیریت آفات و بیماری‌ها: با رصد دقیق و برنامه‌ریزی مناسب، آفات و بیماری‌ها را زیر نظر داشته و در صورت لزوم، اقدام به کنترل و پیشگیری از آن‌ها کنید.
• مراقبت‌های فصلی: در فصل‌های مختلف سال، نیازهای مختلفی برای درختان زیتون وجود دارد. به تغذیه، آبیاری، هوازی و مراقبت‌های فصلی دقت کنید.
• نظافت محیط: اطمینان حاصل کنید که محیط پیرامون درختان زیتون پاک و بدون عوامل مخربی مانند علف‌های هرز یا توده‌های زباله است. این کار باعث حفظ سلامت درختان و افزایش رشد آنها می‌شود.

نکات مهم درباره کاشت زیتون در مناطق سردسیر

در کاشت زیتون در مناطق سردسیر مثل کاشت نهال نارنج، برخی نکات مهم وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند:

• محافظت در مقابل سرمازدگی: برای حفاظت از نهال‌های زیتون در برابر سرمازدگی، می‌توان از روش‌هایی مانند استفاده از پوشش‌های نسوز یا استفاده از خاک اضافی برای پوشش ریشه‌ها استفاده کرد.
• زهکشی مناسب: برای کاشت زیتون در مناطق سردسیر، زهکشی خوب و مطمئن بسیار اهمیت دارد تا زمین از آبیاری اضافی و رطوبت زیاد خارج شود و ریشه‌ها آسیبی نبینند.
• مراقبت از درختان جوان: در سال‌های اولیه رشد، درختان زیتون در مناطق سردسیر به دلیل حساسیت بیشتر به سرما و سرمازدگی نیاز به مراقبت ویژه دارند. این شامل حفظ رطوبت خاک، کاشت در مکان‌های محافظت شده و استفاده از پوشش‌های گرمایی است.
• مدیریت آبیاری: آبیاری درختان زیتون در مناطق سردسیر باید به‌طور دقیق و متعادل انجام شود، به‌طوری‌که ریشه‌ها به اندازه کافی آب بگیرند اما از برخورد زیاد با رطوبت هم جلوگیری شود.

جمع بندی

مقاله حاضر به آموزش کاشت نهال زیتون به طور کامل پرداخته است. در این مقاله، مراحل مختلف کاشت نهال زیتون از انتخاب مکان و زمین مناسب تا نکات مربوط به آبیاری، کوددهی، هرس و مدیریت آفات و بیماری‌ها شرح داده شده است. همچنین، به نکات مهمی مانند انتخاب ارقام مناسب، محافظت در مقابل سرمازدگی و مراقبت از درختان جوان در مناطق سردسیر پرداخته شده است. با این مقاله، مخاطبان قادر به انجام کامل و موثر کاشت نهال زیتون در هر نقطه‌ای از دنیا خواهند بود و به طور کلی از مزایای و تکنیک‌های این فرآیند آگاهی پیدا خواهند کرد.

سوالات متداول درباره آموزش کاشت نهال زیتون

آیا می‌توانید نقاط کلیدی برای انتخاب مکان مناسب برای کاشت نهال زیتون را تشریح کنید؟

بله، برای انتخاب مکان مناسب برای کاشت نهال زیتون، باید به عواملی مانند نور، خاک، دما و توپوگرافی محل توجه کرد. مثلاً، درختان زیتون نیاز به نور فراوان دارند، لذا مکانی با دسترسی به نور خورشید مناسب است.

چه نکاتی برای آبیاری بهینه درخت زیتون وجود دارد؟

برای آبیاری بهینه درخت زیتون، می‌توان از روش‌هایی مانند آبیاری قطره‌ای یا سیستم‌های آبیاری مکانیزه استفاده کرد. همچنین، توجه به مقدار و زمان آبیاری با توجه به نیازهای محلی و شرایط هوا و خاک نیز حائز اهمیت است.

چگونه از بیماری‌ها و آفات درخت زیتون جلوگیری کنیم؟

برای پیشگیری از بیماری‌ها و آفات درخت زیتون، می‌توان از روش‌هایی مانند استفاده از کودهای آلی، هرس منظم و استفاده از داروهای شیمیایی با توجه به نیاز، بهره برد. همچنین، مراقبت و نظافت منظم از باغچه نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.